کتاب Unbearable Weight: Feminism, Western Culture, and the Body اثر سوزان بوردو، فیلسوف و نظریه‌پرداز فمینیست معاصر، یکی از متون تأثیرگذار در تحلیل بدن زن از منظر روانی، فرهنگی و سیاسی است.

بوردو در این اثر، بدن زن را نه صرفاً یک پدیده‌ی زیستی یا موضوعی پزشکی، بلکه «متنی فرهنگی» می‌داند؛ متنی که قدرت، نظم اجتماعی و ایدئولوژی‌های مردسالار در آن نوشته و بازنویسی می‌شوند.

از نگاه بوردو، نظم‌دهی به بدن زن در جامعه‌ی مدرن، دیگر به شکل مستقیم و بیرونی صورت نمی‌گیرد، بلکه به‌واسطه‌ی مکانیزم‌هایی روانی و فرهنگی انجام می‌شود.

ایده‌آل‌هایی چون لاغری افراطی، سکوت، مهربانی و کنترلِ مداومِ میل، به شکل نامرئی اما پایدار، بدن زن را در وضعیت «نظارت بر خود» قرار می‌دهند؛ گویی زن باید همواره خودش را تنظیم، تعدیل، و اصلاح کند تا «دوست‌داشتنی» باقی بماند.

بوردو نشان می‌دهد که این الگوهای فرهنگی، تجربه‌ی بدن زن را به پروژه‌ای بی‌پایان از انضباط بدل می‌کنند.

در نتیجه، سرکوب میل، اضطراب بدنی، و تصویر منفی از خود، نه به‌عنوان اختلال، بلکه به‌عنوان واکنش‌هایی روانی‌ـ‌فرهنگی به شرایط سلطه‌گرایانه قابل فهم‌اند.

از منظر روانکاوی کلاسیک، نظارت مداوم زن بر بدنش را می‌توان بازتابی از درونی‌شدنِ «نگاه دیگری» (the gaze of the Other) دانست؛ نگاهی که زن، از کودکی می‌آموزد خود را از منظر آن ببیند و ارزیابی کند.

این نگاه، در روان زنانه، به صورت یک ابرمنِ فرهنگی عمل می‌کند: سخت‌گیر، کنترل‌گر، و همواره در حال داوری. زن پیش از آن‌که ابژه‌ی میل باشد، سوژه‌ای‌ست که باید خود را در تراز میلِ دیگری قرار دهد؛ و این، نوعی از خودبیگانگی روانی‌ست که اضطراب، شرم بدنی و تصویر مخدوش از خود را بازتولید می‌کند.

در چنین ساختاری، بدن زن دیگر صرفاً جایگاه تجربه نیست، بلکه بدل به محل کشمکش نیروهای روانی می‌شود: تمایل به ابراز میل، در برابر نیاز به تأیید؛ لذت زیستن در تن، در برابر اجبار به کنترل آن.

نویسنده: الهه صدوقی